Z cyklu „ Na kartach historii”
Wiosną 1944 roku, wobec spodziewanej ofensywy wojsk radzieckich ze wschodu, rozpoczęto budowę linii fortyfikacji polowej o nazwie Stellung B1. Około 80 schronów powstało w miejscowościach uznanych za strategiczne z uwagi na położenie terenowe oraz sieć dróg. Obiekty powstały na odcinku Podzamcze- Żerkowice-Podlesice-Hucisko-Góra Włodowska-Żarki.
Jurajskie umocnienia nie spełniły jednak swojej roli. Pośpiesznie budowane w wyselekcjonowanych miejscach nie zostały należycie uzbrojone oraz odpowiednio obsadzone niemieckimi żołnierzami, ponieważ w styczniu 1944 roku przeznaczona do obrony odcinka linii Żerkowice- Podzamcze doborowa jednostka szkolna nie zdążyła dotrzeć z rejonu Tarnowskich Gór i została skierowana na Wał Pomorski. Wspomnieć należy, że na potrzeby budowy pasa umocnień, Niemcy w 1944 roku zorganizowali obóz pracy, w którym przebywało ok. 2000 osób, głównie Polaków, byli również Ukraińcy, Rumuni oraz Czesi. Pod nadzorem Niemców budowali schrony żelbetowe oraz rowy strzeleckie. Obóz pracy zlikwidowano 18 stycznia 1945 roku, tuż przed ofensywą radziecką. Pamiątką z tego okresu oraz świadectwem II Wojny Światowej są bunkry usytuowane na Pańskiej Górze w Zawierciu Żerkowicach. Przez długi czas obiekty te były zarośnięte, zaniedbane oraz służyły jako wysypiska śmieci. W 2008 roku grupa sympatyków ochrony obiektów militarnych, pracowników zawierciańskich firm oraz instytucji oczyściła wnętrza schronów bojowych z zalegających śmieci. W 2009 roku z inicjatywy TMMZ Zawiercie, Komisji Ochrony Cmentarzy i Fortyfikacji przy PTTK w Zawierciu, OSiR Zawiercie oraz Nadleśnictwa Siewierz utworzono ścieżkę turystyczno- edukacyjną w skład której wchodzą: 1 schron Ringstand 238, 3 schrony Ringstand 58c, 1 schron Kochbunker, 1 basen przeciwpożarowy, okopy strzeleckie oraz rowy dobiegowe z 1944 roku. Typologia obiektów wchodzących w skład ścieżki turystycznej: Ringstand 58c- tzw. „Tobruk”, mały schron bojowy do obrony okrężnej, cała budowla przykryta była ziemią a na powierzchnię wystawał tylko strop z otworem strzelniczym z założoną siatką maskującą. Na obiektach w Żerkowicach zachowały się w dobrym stanie zaczepy do siatki maskującej. Schron uzbrojony był w karabin maszynowy typu MG 34 lub 42, obsługę stanowiło 2 lub 3 żołnierzy. Ringstand 238- cięższa wersja schronu 58c, uzbrojenie to wieża czołgowa z czołgu PzKpfW2. Na schronie w Żerkowicach do połowy lat 90- tych XX wieku taka wieża była zamontowana, niestety pod osłoną nocy, nieznani sprawcy wieżę zdemontowali i wywieźli w nieznanym kierunku. Z informacji od Prezesa Klubu Miłośników Ziemi Zawierciańskiej Macieja Świderskiego wynika, że zaginiona wieża czołgowa z Żerkowic jest w muzeum w miejscowości Niedersiemten w Westfalii k. Bitche. Na obecną chwilę wieża jest nie do odzyskania. Kochbunker- niemiecki schron obserwacyjny (od nazwiska gauleitera Prus Wschodnich – Ericha Kocha), były to schrony jednoosobowe, obserwacyjne, dostosowane do rzeźby Jury i jej pagórków. Były świetnie zamaskowane, obsypane ziemią a wchodziło się do nich z podbiegowych okopów. Żołnierz w środku mógł doskonale obserwować okolicę i prowadzić ostrzał z ręcznego karabinu maszynowego. Schronów jednoosobowych było kilka typów: z płaskimi i półokrągłymi stropami, o różnych wymiarach i wadze. Basen przeciwpożarowy- wybudowany w 1944 roku pierwotnie napełniany wodą, służył również do gromadzenia rozgrzanych wystrzelonych łusek armatnich. Na początku ścieżki turystycznej , za tablicą informacyjną znajdują się 3 schrony typu Einmanbunker, które usytuowane były w parku przy Miejskim Ośrodku Kultury w Zawierciu. Nadmienić należy, że obecnie ścieżka edukacyjna jest pod opieką Urzędu Miejskiego w Zawierciu, Klubu Miłośników Ziemi Zawierciańskiej, Śląskiego Okręgu Związku Oficerów Rezerwy RP, strażaków z OSP Żerkowice oraz mieszkańców Osiedla Żerkowice. W ostatnim czasie min. dokonano rekonstrukcji tablicy historyczno-informacyjnej.
Tekst oraz zdjęcia Damian Liszczyk
Zdj. nr 1 schron Ringstand 58c
Zdj. nr 2 schron Ringstand 238
Zdj. nr 3 basen przeciwpożarowy
