30 lipca 2024 r., delegacja Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej, na zaproszenie Instytutu Pamięci Narodowej, wzięła udział w uroczystości upamiętniającej ofiary ostatniej i największej egzekucji dokonanej 80 lat temu w więzieniu karno - śledczym Gestapo w Forcie III w Pomiechówku.
Fundacji Fort III Pomiechówek Delegację ZOR RP stanowili: ppłk w st. spocz. Janusz Zajączkowski – prezes Okręgu Mazowieckiego i członek ZG, ppłk w st. spocz. Jerzy Białoskórski – sekretarz ZG oraz Michał Zygmunt i Michał Rastaszański.
Uroczystości odbyły się w 80. rocznicę największej masowej egzekucji więźniów w Forcie III w Pomiechówku i likwidacji funkcjonującego tutaj od 1941 r. więzienia.
Organizatorem uroczystości była Fundacja Fort III Pomiechówek, a współorganizatorami Instytut Pamięci Narodowej, Powiat nowodworski - Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Mazowieckim, 9 Brygada Wsparcia Dowodzenia Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych,
Uroczystości objęte zostały patronatem honorowym Wicepremiera - Ministra Obrony Narodowej - Władysława Kosiniaka-Kamysza oraz Marszałka Województwa Mazowieckiego - Adama Struzika.
W uroczystości uczestniczyli m.in. I wicewojewoda mazowiecki Robert Sitnik, zastępca prezesa IPN dr hab. Karol Polejowski, starosta nowodworski Magdalena Biernacka, prezes Fundacji Fort III Pomiechówek Piotr Jeżółkowski oraz poseł na Sejm RP Anita Czerwińska. W uroczystości uczestniczyły rodziny pomordowanych
Podczas uroczystości odprawiona została msza św., celebrowana przez Biskupa Polowego ks. bpa Wiesława Lechowicza, w intencji ofiar niemieckich zbrodni. Msza św. została odprawiona przed celą „0” (celą śmierci) Fortu III.
Po zakończonej mszy św., zebrani udali się w miejsce pochówku, gdzie odegrano hymn państwowy, odczytano apel pamięci, oddano salwę honorową oraz złożono wieńce i kwiaty.
Wojskową asystę honorową wystawiła 9 Brygada Wsparcia Dowodzenia Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych.
Po zakończonych uroczystościach chętni mogli zwiedzić Fort III z przewodnikiem oraz obejrzeć w celi więziennej Fortu film dokumentalny „Fort” przygotowany przez IPN.
XXX
80 lat temu, 30 lipca 1944 r. była niedziela. W upalne przedpołudnie na terenie Fortu III w Pomiechówku Niemcy z załogi więzienia karno-śledczego rozpoczęli mordowanie ostatniej grupy więźniów. Zbrodnia trwała wiele godzin – życie straciło ok. 300 Polaków, w większości osadzonych w forcie, którym ledwo dzień wcześniej dano cień nadziei na ocalenie – przynajmniej na jakiś czas – w związku z planowaną ewakuacją do któregoś z położonych bardziej na zachód obozów. Wraz z więźniami zginęła grupa żołnierzy Armii Krajowej, skazanych tego dnia na śmierć przez niemiecki sąd doraźny.
XXX
Fundacja Fortu III Pomiechówek i Instytut Pamięci Narodowej wraz z lokalnymi władzami i instytucjami działają na rzecz upamiętnienia ofiar Fortu. Od 2018 r. Instytut Pamięci Narodowej prowadził prace archeologiczne na tym terenie. W 2023 roku został poświęcony cmentarz, w którym złożono doczesne szczątki ofiar obozu.
XXX
Fort III, zbudowany w latach 1883–1888, był terenem walk w trakcie I i II wojny światowej, w 1915 i 1939 roku, miejscem internowania Legionistów Piłsudskiego,
a w czasie drugiej wojny światowej obozem jenieckim (1939 r.), a następnie według akt śledztwa prowadzonego przez Okręgową Komisję Ścigania Zbrodni Przeciw Narodowi Polskiemu w Warszawie: obozem przesiedleńczym m.in. dla mariawitów (1940–1941), gettem (1941 r.), więzieniem karno-śledczym i miejscem masowych egzekucji dla dystryktu ciechanowskiego (1941–1944), obozem przejściowym dla powstańców warszawskich oraz ludności cywilnej Warszawy i okolic (1944 r.) a następnie obozem pracy Wehrmachtu dla mieszkańców okolicznych miejscowości, jeńców radzieckich oraz więźniów niemieckich (1944–1945). Po wojnie znajdowała się tu wojskowa składnica amunicji.
(k)
Foto: J. Białoskórski, M. Zygmunt, M. Rastaszański
