14 września 2022 r., na Cmentarzu-Mauzoleum w Palmirach, odbyła się coroczna uroczystość religijno- patriotyczna upamiętniająca 83. rocznicę wybuchu II wojny światowej oraz ofiary niemieckich egzekucji w Puszczy Kampinoskiej. W uroczystości brali udział przedstawiciele Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej.
ZOR RP podczas uroczystości reprezentowali: prezes Okręgu Mazowieckiego i członek ZG – ppłk w st. spocz. Janusz Zajączkowski, płk rez. Henryk Łazarski i Wiesława Karczmarczyk – wiceprezes Koła ZOR RP w Nowym Dworze Mazowieckim. Delegacji towarzyszył wiceprezes ZG Marcin Łada, który tym razem pełnił rolę reportera.
Wśród przybyłych na uroczystość obecni byli m. in.: reprezentujący Prezydenta RP minister Andrzej Dera, szef gabinetu Ministra Obrony Narodowej Łukasz Kudlicki, wicewojewoda Mazowiecki Sylwester Dąbrowski, prorektor Wojskowej Akademii Technicznej pułkownik Grzegorz Kaliciak, a także dyrektor Muzeum Warszawy Karolina Ziębińska – Lewandowska wraz z pracownikami oddziału Muzeum w Palmirach, starosta powiatu Warszawskiego – Zachodniego Jan Żychliński oraz wójtowie i przedstawiciele: samorządów gminnych, Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, licznych służb mundurowych, obecny był m. in. płk Mariusz Bednarz z Dowództwa Garnizonu Warszawa. Na uroczystość przybyli także przedstawiciele szkół, wielu instytucji współpracujących z parkiem oraz duże grono pracowników Kampinoskiego Parku Narodowego.
Po powitaniu rozpoczęła się Msza Święta, którą odprawił Ksiądz Kardynał Kazimierz Nycz, Metropolita Warszawski wspólnie z rektorem cmentarza w Palmirach, prałatem ks. Tadeuszem Jaworskim oraz licznym gronem kapłanów. W wygłoszonej homilii kard. Nycz podkreślił ważność miejsca oraz rangę dorocznego spotkania, które 29 lat temu zapoczątkował śp. kard. Józef Glemp, ówczesny Prymas Polski. – Pamiętajmy o tych tragicznych wydarzeniach, które rozegrały się tutaj 83 lata temu. Pamiętamy szczególnie dzisiaj kiedy jesteśmy świadkami nowych okrucieństw wojny w sąsiedniej Ukrainie – podkreślił metropolita warszawski. Zwrócił się także do głównych organizatorów uroczystości – Kampinoskiego Parku Narodowego oraz kapituły kampinosko-bielańskiej, aby podtrzymywali i pielęgnowali pamięć o tym szczególnym miejscu.
Po Mszy świętej odbyły się modlitwy ekumeniczne. W dalszej części spotkania z asystą honorową Orkiestry Reprezentacyjnej Wojska Polskiego i pododdziału z Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego wygłoszone zostały przemówienia okolicznościowe delacji biorących udział w uroczystości. W imieniu głowy państwa list do zebranych odczytał sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Dera.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda napisał do uczestników uroczystości:
Przed osiemdziesięcioma trzema laty tutejsze wsie i lasy rozbrzmiewały odgłosami walki. Puszcza Kampinoska stała się miejscem zmagań na przedpolu twierdzy Modlin i oblężonej Warszawy. Tędy pod koniec bitwy nad Bzurą przedzierali się żołnierze Armii „Poznań” i „Pomorze”, by wzmocnić oba bronione jeszcze ośrodki. A kres wojny obronnej 1939 roku przyniósł jedynie krótki epizod ciszy. Już od grudnia 1939 roku puszczańskie ostępy znowu wypełniły złowrogie salwy karabinów. Hitlerowscy okupanci rozpoczęli akcję AB, dążąc do wyniszczenia warstwy przywódczej naszego narodu. Sprawcy usiłowali ukryć swoje zbrodnie, ale leśnicy i okoliczni mieszkańcy – świadomi, czego dopuszczają się Niemcy – stali się pierwszymi kustoszami pamięci ofiar. Świadkowie krzyżami na pniach drzew potajemnie znaczyli miejsca świeżych jeszcze mogił zbiorowych. Dzięki temu zaraz po zakończeniu wojny działacze Polskiego Czerwonego Krzyża mogli przeprowadzić prace ekshumacyjne i ujawnić przerażające dowody eksterminacji. Na tutejszej nekropolii spoczęły doczesne szczątki ponad dwóch tysięcy ofiar. Wśród pochowanych byli liczni członkowie elity państwowej, przywożeni z aresztów w Warszawie i rozstrzeliwani. Obok nich znaleźli się przywódcy lokalni, zamordowani w miejscowościach wokół stolicy: Szwedzkich Górach obok Boernerowa, Legionowie, Laskach, na Wydmach Łuże, w Lasach Chojnowskich koło Stefanowa i w Wólce Węglowej. Cmentarz palmirski, powstały już w 1948 roku, stał się jednym z pierwszych mauzoleów męczeństwa obywateli Rzeczypospolitej. Przypominał o próbie zgładzenia narodu, o terrorze i bezwzględnej walce, którą nam, Polakom, wydali niemieccy najeźdźcy. Był symbolem „pierścienia śmierci”, którym hitlerowcy otoczyli Warszawę, chcąc zdławić wszelki opór. A zarazem był znakiem tego, że nasi rodacy nie ulegli. Stolica przez całą okupację pozostała niezłomnym bastionem konspiracji niepodległościowej, a kiedy latem 1944 roku zerwała się do boju, wspierało ją silne zgrupowanie Armii Krajowej, którego ostoją były tutejsze lasy, dumnie nazywane Rzeczpospolitą Kampinoską. Palmiry pozostaną już na zawsze miejscem pamięci o cierpieniu dla Ojczyzny i o heroicznej niezłomności w walce o własne suwerenne państwo. Kolejne pokolenia naszego narodu czerpią stąd inspirację do służby na rzecz dobra wspólnego, do umacniania bezpieczeństwa Polski i budowania dobrej przyszłości jej obywateli. Cześć i chwała bohaterom! Wieczna pamięć poległym za Niepodległą!
Następnie listy do uczestników uroczystości odczytali: dyrektor KPN Mirosław Markowski – list premiera Mateusza Morawieckiego i szef gabinetu Ministra Obrony Narodowej Łukasz Kudlicki – list od wicepremiera Mariusza Błaszczaka, Ministra Obrony Narodowej.
Organizatorami uroczystości byli: Wojewoda Mazowiecki, Instytut Pamięci Narodowej, Dowództwo Garnizonu Warszawa, Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie, 2. Mazowiecki Pułk Saperów w Kazuniu, Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Kampinoski Park Narodowy, Powiat Warszawski Zachodni, Gmina Czosnów, Gmina Izabelin, Kapituła Kampinosko – Bielańska.
Egzekucje w Palmirach rozpoczęły się w grudniu 1939 roku. Trwały co najmniej do lipca 1941 roku. W wyniku zbrodni, tak zwanej akcji AB, wymordowano tu znaczną część elity Warszawy i mieszkańców okolicznych miejscowości. Na Cmentarzu–Mauzoleum w Palmirach spoczywa 2115 obywateli RP – Polaków i Żydów. Ginęli tu m. in.: artyści, działacze społeczni i polityczni, urzędnicy, a potem również duchowni i nauczyciele. W Palmirach Niemcy rozstrzelali m. in. marszałka Sejmu Macieja Rataja, jednego z przywódców polskich socjalistów Mieczysława Niedziałkowskiego, złotego medalistę olimpijskiego Janusza Kusocińskiego oraz pisarza i redaktora pierwszego konspiracyjnego pisma „Polska Żyje” Witolda Hulewicza. Cześć Ich Pamięci!
M.Ł.
Źródła: www.prezydent.pl, Magdalena Kamińska - strona internetowa KPN, Archidiecezja Warszawska (fot. nr 3), fot. Wiesława Karczmarczyk i obsługa własna.
