10 maja 2023 r., w Pawilonie Wystawowym pod Jasną Górą w Częstochowie, odbyło się spotkanie autorskie dr. Ryszarda Stefaniaka – ppor. rez., członka częstochowskiego Koła Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej, poświęcone jego książce „Cmentarz obrońców Lwowa. Powstanie – Zniszczenie – Odbudowa”.
Cmentarz Obrońców Lwowa jest nekropolią walczących o „polski Lwów” w listopadzie 1918 roku, podczas wojny polsko-ukraińskiej w latach 1918-1919 oraz wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku.
W książce autor śledzi dzieje tego cmentarza od jego powstania, przez okres 20-lecia międzywojennego, erę Związku Radzieckiego, po czasy współczesne. Jest to zarazem detaliczny, uzupełniony wieloma zdjęciami zapis systematycznego niszczenia tego szczególnego dla polskiej tradycji narodowej miejsca w czasach sowieckich. Jest to wreszcie relacja z niełatwej odbudowy cmentarza w niepodległym państwie ukraińskim. Publikacja może spełniać rolę przewodnika dla odwiedzających lwowski cmentarz Polek i Polaków –
w szczególności młodych. Jak we wstępie stwierdza bowiem autor – dr Ryszard Stefaniak – młodym ludziom trzeba ciągle uświadamiać miejsce i rolę Lwowa w naszych dziejach.
W oczach żyjących pod zaborem austriackim Polaków, Lwów, miał status duchowej stolicy polskości. To wokół tego miasta – symbolu dawnej chwały – konsolidował się naród w obliczu zewnętrznych zagrożeń. A przy tym Lwów był kuźnią elit inteligenckich, naukowych i artystycznych. Jego mieszkanki i mieszkańcy dumnie podkreślali jego polski charakter. Było dla nich oczywiste, że odrodzona, niepodległa Polska musi objąć to miasto swoimi granicami.
Lwów miał jednak wyjątkowy status także dla narodu ukraińskiego, który postrzegał go jako historyczną stolicę Ukrainy Zachodniej. To stamtąd rozchodziła się ukraińska myśl niepodległościowa. Żaden z obu narodów nie zamierzał zatem rezygnować ze swoich praw do Lwowa, z uczuć i tradycji z nim związanych. Więc gdy na spornych terenach zaczęły tworzyć się zręby przyszłych władz obu narodów, było jasne, że przyszłość Lwowa i Galicji Wschodniej zadecyduje się w krwawym starciu… .
Oddolna obrona Lwowa przez polską społeczność w 1918 roku oraz wyrosła z niej legenda „Orląt lwowskich” są jednym ze składników trwającego polsko-ukraińskiego konfliktu zbiorowej, dziejowej pamięci… .
A.W.
Foto: Rafał Dziwis
