W listopadzie 2015 r. na rynku wydawniczym ukazała się nowa książka z zakresu numizmatyki i heraldyki oraz karier urzędniczych autorstwa Zbigniewa Kiełba – historyka i członka Zarządu Okręgu Lubelskiego Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej.
Książka Zbigniewa Kiełba zatytułowana Herby urzędników polskich i litewskich na monetach oraz liczmanach emitowanych w latach 1479–1707 jest pierwszą tego typu publikacją na polskim rynku numizmatycznym!
• nakład książki - tylko 500 szt.
• format książki - 170 x 242 mm
• ilość stron - 504
• ilość ilustracji - 707. Składają się na nie kolorowe ilustracje herbów, zdjęć numizmatów (awersów lub rewersów, a także awersów i rewersów) oraz czarno-białe rysunki gmerków, herbów, rycin, monet i liczmanów.
• okładka - twarda, szyta, matowa, lakierowana punktowo
• środek książki - papier kreda matowa
• środek książki - zadruk w pełnym kolorze
• grubość książki - 2,8 cm
• waga książki - 1,27 kg
• koszt przesyłki 1 szt. książki - paczka ekonomiczna 12 zł, a paczka priorytetowa
14 zł
• CENA KSIĄŻKI - tylko 90 zł
Do każdej zakupionej książki można otrzymać dedykację od autora.
*Przy zakupie większej ilości książek koszt paczki będzie zwiększony w zależności od jej ostatecznej wagi i ustalony po zgłoszeniu takiego zamówienia.
Patronat medialny nad książką objęli: Towarzystwo Przeciwników Złomu Numizmatycznego im. Tadeusza Kałkowskiego, PoszukiwanieSkarbow.com, Historykon.pl oraz Historia.org.pl. Zamówienia i wszelkie pytania można kierować poniżej lub bezpośrednio do mnie na: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Herby urzędników polskich i litewskich na monetach oraz liczmanach emitowanych w latach 1479–1707
SPIS TREŚCI
Wstęp
I. Geneza, rozwój i zanik występowania herbów urzędników polskich i litewskich na monetach i liczmanach emitowanych w latach 1479–1707
II. Herby urzędników państwowych
1. Podskarbiowie wielcy koronni
2. Podskarbiowie wielcy litewscy
3. Podskarbiowie nadworni koronni
4. Kanclerz wielki koronny
5. Podkanclerzy koronny
6. Hetman wielki koronny lub kasztelan wojnicki
7. Hetman wielki litewski lub kanclerz wielki litewski i wojewoda wileński
8. Wojewoda krakowski
9. Wojewoda wileński
10. Wojewoda podolski
11. Starosta wieluński
12. Administratorzy skarbu koronnego
13. Administratorzy skarbu litewskiego
14. Pisarz i referendarz litewski
15. Pisarz skarbu koronnego
III. Herby właścicieli mennic oraz urzędników nadzoru menniczego
1. Właściciele mennicy
2. Zarządcy mennicy
3. Administratorzy mennicy
4. Nadzorca mennicy
IV. Funkcje i symbolika herbów szlacheckich
1. Funkcjonowanie herbu szlacheckiego w społeczeństwie staropolskim
2. Monety i liczmany jako środek komunikacji społecznej
3. Pozaprawne funkcje herbów szlacheckich oraz ich budowa na monetach i liczmanach
Zakończenie
Bibliografia
………………………………………………………………………………………… O powstaniu książki i o książce
Po raz pierwszy zetknąłem się z monetami w 1993 r. Jak się okazało po latach to był początek mojej pasji numizmatyczno-historycznej.
W 1996 r. poszerzając swoją wiedzę o historii mennictwa polskiego okresu XV-XVIII w. zacząłem notować wszelkie informacje o znakach, inicjałach i herbach, jakie pojawiają się na monetach tego okresu. Zaciekawiony światem tych tajemnych znaków stwierdziłem: fajnie byłoby wydać kiedyś taki katalog, gdzie wszystkie te znaki, inicjały i herby byłyby wyeksponowane i opisane.
Rozpoczynając studia historyczne w 2001 r. na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej wiedziałem, że pracę magisterską chcę napisać z zakresu numizmatyki. I tak, jeszcze w tym samym roku, po pierwszym egzaminie u dr. hab. Krzysztofa Skupieńskiego (m.in. heraldyka i archiwisty), pamiętając o swym pomyśle z 1996 r. i rozmawiając z przyszłym promotorem narodził się nieco zawężony, heraldyczny temat mojego magisterium Herby prywatne w świetle źródeł numizmatycznych od XV do XVIII wieku, które obroniłem w 2006 r. Publikując fragmenty tej pracy przed i po 2006 r. nadal prowadziłem badania i poszukiwania kolejnych źródeł numizmatycznych, które opracowywałem.
W 2012 r. podjąłem decyzję o wydaniu drukiem mojej pracy, magisterskiej, która w następnych latach została całkowicie zmieniona (pod względem jej układu), poszerzoną i w istotny sposób uzupełniona o najnowsze odkrycia oraz ustalenia. Prawie po 20 latach spełniłem swoje marzenie i wydałem książkę w której zawęziłem temat z 1996 r. do najbardziej interesujących mnie herbów różnorodnych urzędników państwowych i menniczych, które pośród wielu znaków występują na monetach i liczmanach z czasów jagiellońskich i królów elekcyjnych.
Fragment zakończenia książki Herby urzędników polskich i litewskich na monetach oraz liczmanach emitowanych w latach 1479–1707
Wyodrębnienie spośród znajdujących się na monetach polskich i polsko-litewskich, emitowanych w latach 1479–1707, grupy herbów prywatnych, powiększonej dodatkowo o tego typu wyobrażenia heraldyczne występujące na liczmanach z lat 1550–1615, zaowocowało powstaniem osobnej problematyki badawczej z pogranicza numizmatyki i heraldyki. Dotyczy ona w sumie 62 osób
i przynależnych im 36 herbów szlacheckich. Podjęcie tego zagadnienia przyczyniło się nie tylko do sklasyfikowania owych wyobrażeń i właścicieli, którzy się nimi posługiwali, ale przede wszystkim do zweryfikowania dotyczących ich ustaleń, przedstawionych w literaturze numizmatycznej na przestrzeni dwóch stuleci. Ponowne porównanie tych wniosków z materiałem numizmatycznym i informacjami z zakresu karier urzędniczych właścicieli interesujących nas herbów osobistych przyniosło zaskakujące rezultaty.
Udało się ukazać genezę występowania tych wyobrażeń heraldycznych, nieco odmienną dla monet koronnych i dla monet litewskich, które jednak były współzależne od siebie. Jej początek wynikał nie tylko z pewnej specyfiki polskiego mennictwa, związanej z jego organizacją i z administracją skarbową, ale również z wpływów ikonografii monet zachodnich, na których wzorowano rodzimą produkcję menniczą. Wprowadzony za panowania Kazimierza Jagiellończyka w 1479 r. zwyczaj umieszczania herbów prywatnych na państwowej monecie jako znak potwierdzający jej jakość oraz odpowiedzialność właścicieli herbów za produkcję menniczą został ugruntowany i uregulowany prawnie w czasach Zygmunta I Starego i Stefana Batorego. W późniejszym okresie na ewolucję tych zwyczajów i zasad znakowania monet herbami ministrów skarbu oraz personelu menniczego, a także właścicieli mennic miały wpływ zarówno polityka skarbowa, jak i sytuacja polityczno-gospodarcza Rzeczypospolitej. Czynniki te doprowadziły ostatecznie w 1707 r. do przerwania stosowanego przez ponad dwa wieki zwyczaju wprowadzania na stemple monet herbów osobistych. W omawianym okresie pojawiły się one również na liczmanach, niemających jednak funkcji obiegowych, a spełniających jedynie zadania rachunkowe. Herby te występowały na nich jako znak własnościowy ich właściciela ze względu na prywatny, a nie ogólnopaństwowy charakter tych żetonów.
W efekcie przeprowadzonych badań udało się nie tylko przypisać określonym urzędnikom poprawne funkcje, w wyniku których umieszczali na monetach i liczmanach swoje herby, ale również w znacznej większości przypadków zinterpretowałem niezidentyfikowane dotychczas wyobrażenia heraldyczne. Zostały także poprawione, zakorzenione od dawna, błędne ustalenia dotyczące właścicieli interesujących nas herbów, znajdujące się w dostępnej literaturze przedmiotu. Sformułowane na tej podstawie wnioski przyczyniły się nie tylko do lepszego zrekonstruowania kształtu administracji związanej z zarządem ośrodków menniczych w Koronie i na Litwie, ale także do lepszego zrozumienia występowania niektórych wyobrażeń heraldycznych na emisjach pieniężnych, pochodzących z tych mennic. Uzyskane ustalenia nie oznaczają jednak, że wszystko zostało już definitywnie rozstrzygnięte. Temat ten wymaga podjęcia dalszych szczegółowych badań, a niniejsza publikacja może stanowić punkt wyjścia do ich kontynuacji.
Ze względu na ukazanie monet jako najlepszego w omawianym przedziale chronologicznym nośnika informacji podjęta została również próba przedstawienia występujących na nich herbów rodowych jako swoistego środka komunikacji społecznej. Jest to bardzo istotne zagadnienie wobec upowszechnienia i zakorzenienia się w świadomości społeczeństwa staropolskiego herbów, będących znakiem identyfikującym określone osoby oraz ich miejsce w strukturze stanu szlacheckiego. Przez umieszczenie herbów szlacheckich na państwowej monecie nie tylko przekazywano jej użytkownikom informacje o osobie odpowiedzialnej za ich jakość i produkcję menniczą, ale także wpływano na świadomość jej odbiorców – przez zawarte w tych wyobrażeniach heraldycznych zakodowane informacje. Dzięki temu doszło do zwiększenia liczby tego typu herbów w codziennym życiu dawnego społeczeństwa Korony i Litwy.
Zbigniew Kiełb
