28 lutego 2025 r., w Nowodworskim Ośrodku Kultury w Nowym Dworze Mazowieckim, odbyła się prelekcja połączona z prezentacją multimedialną z okazji obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Związek Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej, a prelegentem był Michał Rastaszański z Instytutu Pamięci Narodowej.
Prelekcja zgromadziła uczniów ze Szkoły Podstawowej nr 1, Zespołu Placówek Edukacyjnych, Liceum Ogólnokształcącego, Zespołu Szkół nr 2 oraz Warsztatów Terapii Zajęciowej.
Związek Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej reprezentowali: płk rez. Alfred Kabata – Prezes Zarząd Głównego, ppłk w st. spocz. Janusz Zajączkowski, ppłk w st. spocz. Jerzy Białoskórski, szer. Piotr Korycki, Teresa Stroińska – Macińska, Henryk Ruszczyk, Wiesława Karczmarczyk.
Spotkanie otworzył płk rez. Alfred Kabata – Prezes Zarządu Głównego Związku Oficerów Rezerwy RP, który zwrócił się do młodych uczestników: – Tak jak co roku, spotykamy się z młodzieżą, by oddać hołd Żołnierzom Wyklętym. Cieszę się, że jesteście tutaj, by kultywować pamięć o tych, którzy podjęli walkę po zakończeniu II wojny światowej. Ci żołnierze podziemia niepodległościowego nie pogodzili się z okupacją sowiecką. To oni, walcząc w lasach, walczyli o wolność Polski, mimo że oficjalnie wojna się już zakończyła. Dziś mamy zaszczyt gościć pana Michała Rastaszańskiego, przedstawiciela Instytutu Pamięci Narodowej, który przybliży nam tę ważną historię.
Prelekcja Michała Rastaszańskiego rozpoczęła się od omówienia terminu „Żołnierze Wyklęci”, który często jest mylony lub używany w różnym kontekście.
– Nazywam się Michał Rastaszański i reprezentuję Centralny Przystanek Historia Instytutu Pamięci Narodowej. Bardzo się cieszę, że mogę dzisiaj mówić o podziemiu niepodległościowym, podziemiu antykomunistycznym – rozpoczął prelegent. – Na początek warto zastanowić się, kim byli Żołnierze Wyklęci i dlaczego używamy tego terminu. Żołnierze Wyklęci to ci, którzy po zakończeniu wojny nie zakończyli swojej walki, bo Polska wcale nie odzyskała wolności. Walczyli z okupacją sowiecką, walczyli z komunistycznym reżimem, który nie był żadną polską wolnością, tylko narzuconym przez obce mocarstwa systemem.
Prelegent kontynuował: – „Żołnierze Wyklęci” to termin, który tak naprawdę nie oddaje całej prawdy o tych ludziach. Bardzo często można spotkać się z nazwą „Żołnierze Niezłomni”, ponieważ oni nie tylko byli wyklęci przez władze komunistyczne, ale byli także niezłomni w swojej walce o wolność. Większość z nich przez długie lata nie doczekała się sprawiedliwości. Ich pamięć została zatarta, a władze komunistyczne uczyniły wszystko, by ich nazwiska były zapomniane. Z tego powodu wielu z nich było zmuszonych do ukrywania się, walczyli w lasach, a ich rodziny przez wiele lat nie wiedziały, co się z nimi stało.
W trakcie prelekcji Rastaszański szczegółowo opisał, jak władze komunistyczne fałszowały historię Żołnierzy Wyklętych, przypisując im winy, których nie popełnili. – Komunistyczna propaganda miała jeden główny cel – oczernić ich pamięć. Często nazywano ich „bandytami”, „zbrodniarzami” lub oskarżano o współpracę z Niemcami podczas II wojny światowej, mimo że przez całą wojnę walczyli przeciwko Niemcom, a po wojnie stawiali opór nowemu, sowieckiemu okupantowi. Takie oskarżenia były nie tylko fałszywe, ale i bezczelne. Z kolei ich groby często były ukrywane, aby zatrzeć pamięć o nich na zawsze – wyjaśniał prelegent. – Po 1989 roku, dopiero po upadku PRL-u, rozpoczęto szeroką akcję poszukiwań i rehabilitacji tych bohaterów.
Przedstawiciel IPN przypomniał również o tragicznych losach wielu z tych, którzy po wojnie nie złożyli broni i walczyli do ostatnich dni. Wśród bohaterów, o których mówił, wymienił Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę” oraz Danutę Siedzikównę „Inkę”.
– Witold Pilecki, który dobrowolnie trafił do Auschwitz, by opisać to, co się tam działo, stał się jedną z najbardziej tragicznymi postaci z tego okresu. Po wojnie próbował walczyć o wolność Polski, ale został złamany przez komunistów. Jego tortury, jak sam mówił, były bardziej brutalne niż te, które przeżywał w obozie Auschwitz. Został zamordowany przez Służbę Bezpieczeństwa, a jego śmierć była tylko jednym z wielu przykładów brutalności, z jaką traktowano „Żołnierzy Wyklętych” – mówił Rastaszański.
W dalszej części prelekcji omawiano, jak organizacje takie jak „WiN” (Wolność i Niezawisłość) kontynuowały walkę, nawet po rozwiązaniu Armii Krajowej.
– WiN był jednym z głównych organizacji, która stawiała opór reżimowi komunistycznemu. Ich zadaniem była nie tylko walka zbrojna, ale także działania informacyjne i kontrpropagandowe. Przeciwstawiali się fałszywym wyborom, fałszywym referendom, a także walczyli z brutalnym reżimem, który rządy w Polsce sprawował przy pomocy sowieckich bagnetów. – powiedział Michał Rastaszański.
Prezentacja multimedialna, którą zaprezentowano w trakcie spotkania, zawierała zdjęcia i filmy dokumentujące działalność Żołnierzy Wyklętych, a także współczesne poszukiwania ich szczątków przez Instytut Pamięci Narodowej.
– Mamy teraz możliwość odnalezienia wielu tych bohaterów, których ciała zostały zakopane w bezimiennych grobach. Praca IPN-u wciąż trwa. Warto pamiętać, że w Warszawie, na Powązkach wojskowych, znajduje się tak zwana łączka, miejsce, gdzie spoczywają ofiary komunistycznego reżimu. To tam pochowano wielu z tych, którzy po wojnie walczyli o wolność. Dzięki współczesnym badaniom archeologicznym możemy ich odnaleźć i przywrócić im imiona.
W końcowej części prelekcji historyk zachęcił młodzież do zachowania pamięci o Żołnierzach Wyklętych: – Dziś możemy rozmawiać o ich bohaterstwie i poświęceniu, ale przez wiele lat byli zapomniani. To, że jesteśmy tutaj i możemy oddać im hołd, to zasługa nas wszystkich. Pamiętajcie, że to wy jesteście dzisiaj spadkobiercami tej pamięci.
P.K.
Foto: Wiesława Karczmarczyk
