23 stycznia 2025 r., w Łazach, Okręg Śląski Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej, wspólnie z Klubem Miłośników Ziemi Zawierciańskiej, Urzędem Miasta i Gminy w Łazach oraz Biblioteką Publiczną Miasta i Gminy w Łazach byli organizatorami konferencję na temat 110. rocznicy wybuchu I Wojny Światowej i jej przebiegu na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej.
Konferencję, która odbyła się w Wydziale Rozwoju i Komunikacji Społecznej Urzędu Miejskiego w Łazach, prowadził wiceprezes Okręgu Śląskiego Związku Oficerów Rezerwy RP plut. w rez. Damian Liszczyk oraz prezes Klubu Miłośników Ziemi Zawierciańskiej Maciej Świderski.
Wśród zaproszonych gości konferencji byli min. burmistrz Miasta i Gminy Łazy Maciej Kaczyński, przedstawiciele Rady Powiatu, Rady Miejskiej, Rady Seniorów, dyrektor Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy w Łazach Bogusława Serzysko, dyrektorzy szkół z Gminy Łazy wraz z gronem pedagogicznym oraz uczniowie z Zespołu Szkół im. R. Gostkowskiego w Łazach.
Podczas konferencji prezes Klubu Miłośników Ziemi Zawierciańskiej Maciej Świderski przedstawił w formie multimedialnej zachowane relikty architektury militarnej oraz cmentarze z okresu I wojny światowej. Została również przedstawiona działalność w zakresie opieki nad nimi. Omówił m.in. kwestię Cmentarza Wojennego w Łazach, który usytuowany jest na wzgórzu przy ulicy Częstochowskiej. Na wspomniany cmentarz w latach 1914-1917 roku trafiali zmarli z lazaretu, który funkcjonował w Łazach w Domu Drużyn Parowozowych i Konduktorskich. Zmarli żołnierze walczyli na froncie przebiegającym w okolicach Podzamczach i Pilicy w listopadzie 1914r. Według dostępnych informacji na cmentarzu spoczywało 118 poległych żołnierzy ( 4 Niemców, 101 Austriaków, 13 Rosjan). W roku 1936 szczątki pochowanych żołnierzy zostały ekshumowane oraz przeniesione na cmentarz w Porębie. W 1997 roku młodzież z niemieckiej Fundacji Volksbund Deutsche Kriegsgrabers z Kassel dokonała renowacji cmentarza. Wykonane zostało drewniane ogrodzenie, w ścianę frontową monumentu wmurowano nową tablicę, ustawione zostały 4 tablice informacyjne z napisami polsko-niemieckimi, ułożono mogilne głazy w okrąg. Niestety z biegiem czasu ogrodzenie zostało zdewastowane oraz zniknęły dwie tablice.
Ruiny prochowni w Ogrodzieńcu, które są w lesie przy czarnym szlaku turystycznym Krępa-Józefów, znajdują się pozostałości po rosyjskiej fabryce prochu i amunicji działająca jeszcze przed I Wojną Światową. Fabryka Prochu "Zawiercie" została wybudowana w 1891 roku przez Rosyjskie Towarzystwo Wyrobu i Sprzedaży Prochu w Petersburgu. Kompleks składał się z 20 gmachów fabrycznych, które pooddzielano od siebie (dla bezpieczeństwa) wysokimi wałami ziemnymi. Założono również w pobliżu stawy i dociągnięto z Krępy rurociąg wodny. W 1998 roku z inicjatywy Macieja Świderskiego, Andrzeja Stróżeckiego oraz Andrzeja Wójcika powstał „ Szlak Militarny Prochowni”, który cieszy się zainteresowaniem przebywających tam turystów z innych regionów Polski. Prochownią warto się zainteresować, bo to jedyny obiekt takiego typu w województwie śląskim.Niestety na obecną chwilę, stan murów prochowni ulega postępującej degradacji.
Bitwa pod Krzywopłotami, która została stoczona w rejonie wsi Krzywopłoty (gm. Klucze) na bagnach między Bydlinem a Załężem w dniach 17-18 listopada 1914 roku pomiędzy wojskami Austro-Węgierskimi w skład którego wchodziły Legiony Józefa Piłsudskiego oraz wojskami Rosyjskimi. Bitwa była bardzo ważnym wydarzeniem w walkach na froncie wschodnim w czasie I Wojny Światowej. Do obecnych czasów zachowała się kaplica przycmentarna oraz okopy i rowy strzeleckie na wzgórzu Świętego Krzyża pod ruinami zamku. W grudniu 2020 roku zakończył się II etap projektu „ Pole bitwy pod Krzywopłotami”. Oczyszczono oraz częściowo pogłębiono rowy strzeleckie, poprowadzono ścieżki o nawierzchni żwirowej, zrekonstruowano fortyfikacje polowe, wykonano tablice informacyjne oraz podświetlono ścieżki.
Ekshumacja żołnierza austro-węgierskiego. W miejscowości Smoleń w lesie przy czerwonym szlaku Orlich Gniazd znajdowała się mogiła wojenna z okresu I Wojny Światowej . Miejsce pochówku żołnierza lub żołnierzy wskazał w 1999 roku mieszkaniec Smolenia Józef Sikora. W 2000 roku członkowie Komisji Ochrony Cmentarzy i Fortyfikacji przy PTTK w Zawierciu zamontowali na krzyżu mogiły metalową tabliczkę z napisem „ Pamięci nieznanych żołnierzy poległych w 1914 roku”. Po wykonaniu wszelkich formalności w 2010 roku przystąpiono do prac ekshumacyjnych. Po odkopaniu ok. 70 cm ziemi, ukazały się fragmenty kości ludzkich w postaci czaszki, żeber oraz piszczeli. Z przedmiotów, które zostały odnalezione należy wymienić: bączek z czapki z monogramem FJI( Franz Joseph I), żelazną klamerkę paska nakrycia głowy, szereg guzików (mosiężnych, aluminiowych, cynkowych, bieliźnianych) oraz element biżuterii z trzema turkusami. Wg raportu archeologicznego wynika, że wydobyte szczątki należały do mężczyzny, służącego w armii Austro-Węgierskiej w okresie I Wojny Światowej, poległego w trakcie walk prowadzonych na tym obszarze na przełomie listopada i grudnia 1914 roku. Szczątki zostały włożone do trumny i pochowane na cmentarzu wojennym w Pilicy-Biskupicach, natomiast pozyskane przedmioty zostały wyeksponowane w jednej z sal zamku w Podzamczu.
Plut. w rez. Damian Liszczyk zaprezentował artefakty pochodzące z pól bitewnych z okresu I Wojny Światowej. Zaprezentowano min. klamry, bączki z czapek, nieśmiertelniki, guziki pułkowe, szrapnel, bagnety, manierki, dokumenty, odznaczenia: Medal Pamiątkowy „Signum Memoriae”, Wojskowy Krzyż za 6 lat służby przyznawany w latach 1913 - 1918 podoficerom i żołnierzom armii austro-węgierskiej, karabin Mannlicher wz. 1896, który pochodzi najprawdopodobniej z bitwy pod Parkoszowicami.
Nadmienić należy, że w czasie konferencji burmistrz Miasta i Gminy Łazy Maciej Kaczyński uroczyście wręczył wiceprezesowi Okręgu Śląskiego Związku Oficerów Rezerwy RP plut. w rez. Damianowi Liszczykowi Monografię Gminy Łazy.
W ramach konferencji zaprezentowana została również wystawa pt. „Polski wysiłek zbrojny w I wojnie światowej 1914–1918”, przygotowana przez Oddział IPN we Wrocławiu.
Tekst oraz zdjęcia Damian Liszczyk
