22 oraz 23 stycznia 2025 roku, z okazji 162. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego, plut. w rez. Damian Liszczyk - wiceprezes Koła Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej w Tarnowskich Górach i jednocześnie wiceprezes Okręgu Śląskiego upamiętnił miejsca oraz mogiły Powstańców Styczniowych w Powiecie Zawierciańskim.
Wspólnie z prezesem Klubu Miłośników Ziemi Zawierciańskiej Maciejem Świderskim oraz inspektorem ds. ochrony Miejsc Pamięci Narodowej Michałem Oleś ze Starostwa Powiatowego w Zawierciu, odwiedził miejsca pamięci związane z Powstaniem Styczniowym. W tym roku upamiętniono miejsca oraz mogiły powstańców uczestniczących w bitwie pod Krzykawką, potyczką pod Kuźnicą Masłońską, mogiły powstańców w Chruszczobrodzie oraz mogiłę – Krzyż w Zawierciu, na których zapalono symboliczne znicze.
Celem upamiętnienia powstańczego zrywu, w dniu 22 stycznia 2025 r., udano się do Niegowonic ( gm. Łazy), gdzie na Cmentarzu Parafialnym znajdują się powstańcze mogiły poległych 8 nieznanych powstańców z bitwy pod Krzykawką oraz Eugeniusza Łyczkowskiego. Na cmentarzu w Niegowonicach znajduje się okazały pomnik wzniesiony 3 maja 1922 roku, gdzie zostało pochowanych 8 uczestników bitwy pod Krzykawką, którzy polegli pod Głozową k. Grabowej w dniu 5 maja 1863 roku. Korpus dowodzony przez generała Józefa Miniewskiego stacjonujący pod Krzykawą, połączony z włoskim legionem garibaldczyków, został rankiem 5 maja 1863 roku zaatakowany przez oddział rosyjski przybyły spod Olkusza. W przegranej przez powstańców, bardzo krwawej bitwie, która trwała do godziny 14:00, zginął między innymi włoski pułkownik Francesco Nullo, a jego adiutant porucznik Elia Marchetti ciężko ranny zmarł dwa dni później w Chrzanowie, natomiast Ludwik Caroli, kolejny włoski uczestnik bitwy, dostał się do rosyjskiej niewoli. Symboliczny znicz zapalono również na mogile weterana Powstania Styczniowego Eugeniusza Łyczkowskiego, który zmarł 22 sierpnia 1922 roku w Niegowonicach. Symboliczne znicze zapalono również na grobach dwóch powstańców spoczywających na cmentarzu parafialnym w Chruszczobrodzie. Na cmentarzu spoczywa Teofil Fidler (ur. 3 listopada 1837 r. w Gosławicach), w czasie powstania był w grupie organizatorów drogi przerzutowej broni ze Śląska dla powstańców styczniowych. Zmarł 24 października 1910 r. w Bugaju k/Łaz. Drugim powstańcem pochowanym na wspomnianym cmentarzu jest Tomasz Kowalski , który zmarł 27 czerwca 1931 roku, przeżył 86 lat.
Natomiast w dniu 23 stycznia 2025 r. udano się do Kazimierówki na symboliczną powstańczą mogiłę, gdzie byli pochowani polegli powstańcy. Mogiła znajduje się w lesie przy drodze między Łazami i Zawierciem. W tym miejscu doszło do potyczki pomiędzy wojskami Rosji carskiej a oddziałami polskimi pod dowództwem płk. Teodora Cieszkowskiego podczas Powstania Styczniowego pod Kuźnicą Masłońską. Do walk doszło 22 marca 1863 roku, gdy wojska rosyjskie idące w ślad za oddziałami płk. Cieszkowskiego napotkały w tym miejscu na obóz rozbity przez jego oddział. Powstańcy wycofali się w kierunku Siewierza, a następnie – zagrożeni otoczeniem przez wojska carskie – do województwa kaliskiego. W trakcie walk poległo dziewięciu powstańców w tym ks. Benwenuty Mańkowski, który został pochowany w Przyrowie k. Częstochowy oraz pochodzący z okolic Piotrkowa Trybunalskiego szlachcic Henryk Wodziński. Symboliczny znicz zapalono również pod Powstańczym Krzyżem 1863, pod którym pochowano 3 powstańców poległych w potyczce pod Mrzygłodem (wg relacji prawnuka powstańca, Andrzeja Kasprzyckiego). Krzyż znajduje się przy ulicy 11 Listopada 20 w Zawierciu.
W obchody 162. rocznicy Powstania Styczniowego należy wpisać prelekcję pt. „Przestrzenie pamięci Powstania Styczniowego 1863 w powiecie zawierciańskim”, która odbyła się w dniu 14 stycznia 2025 roku w Miejskim Ośrodku Kultury „Centrum” im. Adama Mickiewicza w Zawierciu. Prelegentem był inspektor ds. ochrony Miejsc Pamięci Narodowej Michał Oleś ze Starostwa Powiatowego w Zawierciu.
Tekst: Damian Liszczyk
Foto: Damian Liszczyk, Maciej Świderski
